در مورد عدسی های تدریجی یا پروگرسیو چه می دانید؟!

عدسی پروگرسیو (تدریجی) چیست؟
عدسی‌ ای است که چندین فاصله دید (دور، میانی، نزدیک) را در یک شیشهٔ بدون خطِ مشخص ترکیب می‌ کند. به‌جای خطوط جداکنندهٔ عدسی‌ های چندکانونی قدیمی، توان نوری به‌ صورت پیوسته و تدریجی از بالا به پایین تغییر می‌ کند.

عدسی تدریجی چطور کار می‌ کند؟

• بخش بالایی: برای دید دور طراحی شده.
• ناحیه میانی (میانهٔ عدسی): برای دیدهای کامپیوتر و فاصلهٔ دست تا چشم.
• بخش پایینی: برای مطالعه و دید نزدیک.
• انتقال بین این نواحی تدریجی است؛ توان عدسی به‌ صورت روان افزایش می‌ یابد تا دید در فواصل مختلف را فراهم کند.
• کاربر برای دید در فواصل خاص معمولاً سر یا چشم را به‌گونه‌ ای حرکت می‌ دهد که آن ناحیهٔ مناسب در مقابل چشم قرار گیرد.

مزایای عدسی های تدریجی

• ظاهر طبیعی‌ تر و بدون خط (زیبایی بیشتر).
• امکان دید واضح در فواصل مختلف با یک عینک.
• مناسب برای افرادی که پیرچشمی دارند و می‌ خواهند از چند فاصله استفاده کنند.
•  

معایب و محدودیت‌ ها

• دورهٔ تطبیق: ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشد تا مغز و چشمانتان به انتقال‌ های تدریجی عادت کنند.
• نواحی کناری ممکن است کمی ناخوشایند یا دارای اعوجاج باشند (به‌ خصوص در مدل‌ های ارزان یا نامناسب).
• نیاز به فیتینگ دقیق (اندازه‌گیری درست موقعیت مردمک، ارتفاع قرارگیری فریم و انتخاب فریم مناسب).

انواع و مشخصات

• استاندارد (تغییر توان معمولی).
• طراحی‌ های پیشرفته (عرض ناحیهٔ دید میانی و نزدیک بزرگ‌ تر، اعوجاج کمتر).
• سفارشی/پرسونالایزد (براساس فاصلهٔ بین مردمک‌ ها، استایل سر و وضعیت کاری).

این عدسی ها مناسب چه کسانی است؟

• افراد بالای 40 سال با علائم پیرچشمی که نیاز به دید نزدیک و دور دارند.
• کسانی که می‌ خواهند یک عینک برای اکثر کارها داشته باشند (نه فقط نزدیک یا فقط دور).

نکات مهم در استفاده و خرید

• تهیه از اپتومتریست یا اپتیک حرفه‌ ای با اندازه‌گیری دقیق.
• فریم مناسب: ارتفاع کافی برای داشتن ناحیه‌ های نزدیک و میانی.
• صبر در دورهٔ تطبیق، و در صورت مشکل شدید (سردرد، تهوع، عدم تطبیق) مراجعه به سازنده / اپتومتریست برای تنظیم یا تعویض طراحی.

مراقبت

• تمیزکاری ملایم با آب و پارچهٔ میکروفایبر.
• جلوگیری از خراش و قرار دادن در کیف مناسب.

در ادامه این وبلاگ (جهت مطالعه علاقمندان) به معرفی جامع تر عدسی های تدریجی می پردازیم!

۱. تعریف و کلیات
عدسی پروگرسیو (progressive addition lens — PAL) نوعی عدسی چندتوان (multifocal) است که توان نوری را به‌صورت پیوسته و بدون خط مرز آشکار از ناحیهٔ دید دور (ویژن دیستانس) در بخش فوقانی به ناحیهٔ دید نزدیک (ویژن نیر) در بخش تحتانی منتقل می‌کند. اختلاف توان بین ناحیهٔ دور و نزدیک را ADD یا Addition می‌نامند. عدسی‌های پروگرسیو جایگزین بای‌ فوکال‌ ها و تري‌ فوکال‌ های کلاسیک شده‌ اند به‌ دلیل ظاهر طبیعی‌ تر و انتقال پیوستهٔ توان.

۲. مبنای اپتیکی و نحوهٔ عملکرد

• توزیع توان: توان اپتیکی در محور عمودی عدسی از بالا به پایین به‌ صورت تدریجی افزایش می‌ یابد تا قدرت موردنیاز برای فواصل میانی و نزدیک فراهم شود. این توزیع از طریق تغییر منحنی‌ های سطحی و توزیع ضخامت/ضریب شکست در قسمت های مختلف عدسی ایجاد می‌ شود.
• ناحیه‌ ها: معمولاً سه ناحیهٔ عملکردی تعریف می‌ شوند: ناحیهٔ دور (top), کانال میانی یا «پل» (intermediate corridor) و ناحیهٔ نزدیک (bottom). پل یا کانال میانی منطقه‌ ای است که انتقال توان برای فواصل میانی (مثلاً کار با مانیتور) را میسر می‌ سازد.
• روش‌ های طراحی: طراحی‌ های PAL بر اساس الگوریتم‌ های ریاضی و مدل‌ سازی میدان‌ های موج و پرتو انجام می‌ شوند. هدف کاهش اعوجاج (astigmatic swim) و پهن‌ تر کردن ناحیهٔ میانی و نزدیک با کمینه‌ سازی ناهنجاری‌ های کروی و استوانه‌ ای است.
• اعوجاج‌ ها: به‌ علت تغییر توان در طول سطح، اجزایی از عدسی دارای توان استوانه‌ ای غیرقابل‌ اجتناب هستند (مقادیر استیگماتیسم جانبی). این نواحی کناری باعث تاری یا احساس «حرکت» تصویر (swim) در حرکت چشم می‌ شود.

۳. انواع طراحی‌ های پروگرسیو

• استاندارد/کلاسیک: طراحی عمومی با تعادل بین ناحیهٔ دور و نزدیک و اعوجاج متوسط.
• طراحی وسیع میانی/افزایش‌دقت (computer/office): پهنای ناحیهٔ میانی و نزدیک بیشتر شده تا برای کارهای کامپیوتری و محیط‌ های اداری مناسب باشند؛ ADD محدودتری ندارند.
• طراحی ارگونومیک/پرسونالایزد: بر اساس پارامترهای فردی مثل PD (pupillary distance)، ارتفاع دید (fitting height)، زاویه فِتینگ (pantoscopic tilt)، و پروفایل سر و نحوهٔ استفاده، بهینه می‌ شوند.
• طراحی اسمارت/دیجیتال (free-form): تولید شده با فناوری CNC و ریاضیاتی آزاد (free-form) که امکان اصلاح دقیق هر دو سطح عدسی را فراهم می‌ کند؛ اعوجاج کمتر و کیفیت بصری بالاتر نتیجهٔ آن است.
• طراحی کوتاه‌ کوریدور vs بلندکوریدور: طول کانال میانی متفاوت است؛ در فریم‌ های کوچک کوتاه‌ کوریدور استفاده می‌ شود که می‌ تواند باعث افزایش اعوجاج جانبی شود.
•  

4. فرایند تجویز و اندازه‌گیری بالینی

• شرح حال: سن، شغل، الگوی استفاده از عینک (رانندگی، کار با کامپیوتر، مطالعه)، سابقه جراحی چشمی، ناراحتی‌ های بینایی.
• آزمون بینایی: تعیین دید دور و نزدیک با و بدون اصلاح، اندازه‌گیری رفرکسیون (دقیق‌ ترین عینک پایه).
• تعیین ADD: بر اساس نیاز بیمار یا جدول‌ های سن/ADD اما بهتر است بر حسب نیاز عملکردی و آزمون‌ های نزدیک تعیین شود.
• اندازه‌گیری فیتینگ: PD، mono PD، fitting height برای هر چشم، tilt فریم، بی‌ پونت (vertex distance).
• انتخاب طراحی: بر اساس سبک زندگی، اندازه فریم، میزان ADD، و محدودیت‌ های بصری.
• ثبت و تحویل: نحوهٔ آموزش بیمار برای جابجایی سر و چشم و تمرین‌ های تطبیق.

5. تطبیق و عوارض تطبیق

• دوره تطبیق: معمولاً ۲–۴ هفته برای اکثر بیماران؛ در برخی تا چند ماه نیاز است.
• مشکلات شایع: سردرد، سرگیجه، تهوع، تاری گاه‌ و بیگاه، مشکل در راه‌ رفتن یا بالا / پایین‌ رفتن از پله (به‌ دلیل اعوجاج جانبی)، احساس «حرکت» تصویر (swim) در حرکت سریع سر.
• عوامل افزایش‌ دهنده مشکل: طراحی نامناسب، اندازه‌گیری غلط fitting height یا PD، انتخاب فریم نامناسب (بسیار کوچک یا بسیار منحنی)، ADD خیلی زیاد یا خیلی کم، مشکلات بینایی پایه (استرابیسم یا اختلالات نورولوژیک).
• مدیریت: تنظیم فیتینگ توسط اپتیسیَن، تعویض به طراحی با کانال میانی طولانی‌ تر یا free-form، کاهش ADD اگر مناسب نباشد، یا تمرین‌ های بینایی در صورت نیاز.

6. معاینه‌ های پس از تحویل و پیگیری

• پیگیری ۱–۲ هفته بعد از تحویل برای ارزیابی تطبیق و شناسایی مشکلات.
• در صورت شکایت مداوم، بازبینی اندازه‌گیری‌ ها، بررسی فیتینگ فریم، و در صورت لزوم جایگزینی طراحی یا اصلاح نسخه.

7. محدودیت‌ ها و موارد منع استفاده نسبی

• کودکان و نوجوانان: عموماً کمتر توصیه می‌ شود مگر در موارد خاص تحت نظر متخصص.
• بیماران با اختلالات عصبی - بینایی یا استرابیسم پیچیده ممکن است به‌ خوبی تطبیق نشوند.
• مشاغل با نیاز مکرر به دید واضح در یک فاصله خاص (مثلاً تراشکاران ریزکار) ممکن است نیاز به عینک اختصاصی داشته باشند.

8. آموزش بیمار — نکات عملی

• برای دید دور: به ناحیهٔ بالایی عدسی نگاه کنید، تقریباً همانند عینک تک‌ کانونه.
• برای دید کامپیوتری/میانی: چشم یا سر را کمی پایین بیاورید تا کانال میانی در خط دید قرار گیرد.
• برای خواندن: چشم یا سر را بیشتر پایین ببرید تا ناحیهٔ نزدیک مقابل چشم قرار گیرد.
• تمرین: حرکت سر و چشم را با آگاهانه انجام دادن در روزهای اول تمرین کنید.
• اگر هنگام راه رفتن احساس عدم تعادل دارید: به‌ طور موقت از عینک قبلی استفاده کنید و به اپتومتریست مراجعه کنید.

9. نگهداری و مراقبت

• تمیزکاری: آب ولرم و صابون ملایم یا محلول‌ های مخصوص و پاک‌کنندهٔ میکروفایبر؛ از اسپری‌ های با الکل قوی و پارچه‌ های زبر خودداری کنید.
• محافظت: نگهداری در کیس مناسب، جلوگیری از خراش.
• پوشش‌ ها: پوشش ضدانعکاس برای کاهش بازتاب و افزایش کنتراست بسیار مفید است؛ پوشش ضدنور آبی بسته به فعالیت کاربر توصیه می‌ شود.

۱0. انتخاب فریم و نکات تطبیق فریم

• ارتفاع فریم: باید به‌ قدری باشد که fitting height موردنیاز برای کانال میانی و نزدیک تأمین شود. فریم‌ های خیلی کوچک برای PAL مناسب نیستند یا نیاز به طراحی کوتاه‌ کوریدور دارند که پیچیدگی می‌ افزاید.
• شکل فریم: فریم‌ های با لبه بالا برجسته یا بسیار منحنی ممکن است فیتینگ دشوارتری داشته باشند.
• تنظیمات مکانیکی: تنظیم دقیق پل بینی و دسته‌ ها برای حفظ فاصله درست عدسی و زاویهٔ مناسب.
•  

۱1. کاربردهای اختصاصی

• عینک مطالعه با ADD بالا: اگر فقط نیاز به خواندن دارید، ممکن است یک عینک مخصوص نزدیک بهتر باشد تا PAL.
• عینک اختصاصی کامپیوتر/افیس: PAL های مخصوص فضای میانی با پهنای کانال میانی بیشتر.
• ترکیب با فیلترها: فیلترهای نور آبی برای کاهش خستگی چشم در کار با صفحه‌ نمایش.

۱2. نتایج پژوهشی و شواهد بالینی

• مطالعات عمومی نشان می‌ دهد PAL ها مزایای زیبایی و راحتی را نسبت به بای‌ فوکال‌ ها فراهم می‌ کنند و کیفیت زندگی را بهبود می‌ دهند، اما نرخ کنار گذاشتن آن‌ ها در هفته‌ های اول به‌ دلیل مشکل تطبیق در برخی جمعیت‌ ها گزارش شده است.
• فناوری free-form و طراحی‌ های شخصی‌ شده کیفیت بینایی و رضایت را افزایش داده‌ اند و عوارض جانبی را کاهش می‌ دهند.

۱3. جمع‌ بندی کوتاه بالینی

• PAL ها گزینه‌ ای مطلوب برای بیماران پیرچشم هستند که می‌ خواهند طیف فواصل دید را با یک عینک پوشش دهند.
• تجویز موفق مستلزم ارزیابی دقیق بالینی، اندازه‌گیری‌ های فیتینگ دقیق، انتخاب طراحی مناسب بر اساس سبک زندگی و فریم مناسب، و آموزش کاربر برای تطبیق است.
• در صورت بروز مشکلات تطبیق، پیگیری سریع و اصلاح فیتینگ یا طراحی می‌ تواند رضایت را بازگرداند.
•